انتشار 113 عنوان جوجو مویز از سوی 33 ناشرخبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)-هادی حسینینژاد: مساله ترجمههای موازی در حوزه نشر، همواره بهعنوان موضوعی چالشبرانگیز در دورههای مختلف مطرح بوده است؛ بهطوریکه در غیاب تقید به کپیرایت و ضرورت عقد قرارداد با مولف و ناشر خارجی، ناشران و مترجمان برای انتشار کتاب نویسندگان مطرح جهان، وارد رقابتی تنگانگ میشوند؛ حالا چه از تلاشهای موازی همکاران خود در نشرهای دیگر مطلع باشند و چه نباشند. به بازار آمدن ترجمههای موازی و بعضا متعدد، بهجز اینکه مخاطبان را دچار سردگمی میکند، منجر به تقسیم شدن میزان فروش چنین کتابهایی بین چند ناشر میشود که این اتفاق در برخی موارد میتواند حتی توجیه اقتصادی ترجمه و انتشار را زیر سوال ببرد.
اما «ترجمه موازی» هرچقدر هم که پدیده ناگواری باشد، ناگوارتر از این نیست که بلافاصله بعد از پرفروش شدن یک کتاب در بازار، ناشران و مترجمان دیگری با نیت سهیم شدن در بازار آن کتاب به ترجمه و انتشار آن روی بیاورند! تحقیقات نشان داده که هر کتابی بعد از رسیدن به چاپ سوم در کوتاه مدت، گزینه چشمگیری برای آن دسته ناشران به حساب میآید که بازترجمه و بازنشر کتابهای پرفروش را در کمین نشستهاند. البته چنانچه گفته شد، عدم عضویت در معاهده برن و تقید به کپیرایت، در کشور ما تعدد ترجمهها را به امری مشروع تبدیل کرده است و نمیتوان انگشت اتهام به سمت ترجمههای مجدد گرفت؛ ولی اگر دوربینهامان را کمی عقبتر کار بگذاریم و نمایی بازتر از وضعیتی که ایجاد شده را ببینیم، کلمهای جز «آسیب» برازنده این وضعیت نیست.
وقتی جوجومویز در نمایشگاه کتاب تهران جولان میداد
با بررسی کتابهای پرفروش ترجمهای در دهه اخیر، میتوان به موارد مطالعاتی قابل توجهی در این زمینه رسید: از انتشار بیش از 30 ترجمه از رمان خالد حسینی با عناوین مختلفی حولِ «و کوهها طنینانداز شدند» گرفته تا کتابهای جدید برگزیدگان جوایز جهانی. اما در این میان مطالعه مورد پائولین سارا جوجو مویز؛ نویسنده 49 ساله انگلستانی و کتابهایش در بازار نشر ایران، مورد منحصر به فردی است. چنانچه میدانیم آثار این نویسنده در ردهبندی عامهپسند توانسته در عمده کشورهای انگلیسی زبان، مخاطبان قابل توجهی را به لحاظ عددی پیدا کند و این موقعیت جهانی، چیزی نیست که از چشم ناشران ایرانی دور بماند.
انتشار نخستین کتاب از جوجو مویز در ایران، به رمان «من پیش از تو» در تاریخ 21 اردیبهشتماه سال 94 از سوی نشر آموت و با ترجمه مریم فتاحی برمیگردد؛ یعنی فقط سه سال پیش؛ زمانی که هیچ کس، شاید حتی ناشر و مترجم این کتاب هم فکر نمیکردند انتشار این کتاب همانا، آغاز حرکت دومینووار نشر آثار مویز در ایران همانا!
در سیویکمین نمایشگاه کتاب تهران (12 تا 22 اردیبهشتماه) تکثیر قارچگونه کتابهای جوجومویز با عناوین و طرح جلدهای مختلف، کاملا محسوس بود! آنقدر که در برخی از راهروهای شبستان میشد کتابهای این نویسنده پرفروش را در بساط چند ناشر دید. تشخیص کتابهای این نویسنده در میان انبوه کتابها با تبلیغات گسترده غرفهداران (اعم از نصب بنر و چیدمان کتابهای جوجومویز در پیشانی پیشخوانها) کار دشواری نبود: مویز در نمایشگاه کتاب تهران جولان میداد.
مشاهدات مویزی از نمایشگاه سیویکم، بهانهای شد برای رجوع به بانک اطلاعاتی سازمان اسناد کتابخانه ملی؛ جایی که میتوان صحت آن مشاهدات را صراحتا تایید کرد. نتایج؛ خیرهکننده و باورنکردنی بهنظر میآیند: انتشار 113 ترجمه از آثار جوجو مویز، از سوی 33 ناشر آنهم تنها ظرف 3سال!